وبلاگ دانش حقوقی
» وکیل تسخیری چه کسی است؟
وکیل تسخیری:
وکیل تسخیری، برای شاکی و متهم، در پرونده های کیفری، در صورت عدم تمکن مالی و احراز این موضوع توسط دادگاه رسیدگی کننده تعیین می شود. در جرایم موجب مجازات سلب حیات و حبس ابد در صورتی که متهم، وکیل معرفی نکند، دادگاه برای وی وکیل تعیین خواهد نمود. حق الوکاله وکیل تسخیری نیز از محل اعتبارات قوه قضائیه، پرداخت خواهد شد.
تعیین وکیل تسخیری برای متهم در موارد زیر الزامی است:
در مرحله تحقیقات مقدماتی: فقط در جرائمی که مجازات آن سلب حیات یا حبس ابد است.
در مرحله رسیدگی در دادگاه: در جرایم موضوع بند الف تا ت ماده ۳۰۲ قانون آیین دادرسی کیفری
ماده ۳۰۲ قانون آیین دادرسی کیفری بیان می کند:
به جرایم زیر در دادگاه کیفری یک رسیدگی می‌شود:
الف - جرایم موجب مجازات سلب حیات
ب - جرایم موجب حبس ابد
پ - جرائم موجب مجازات قطع عضو یا جنایات عمدی علیه تمامیت جسمانی با میزان نصف دیه کامل یا بیش از آن
ت - جرائم موجب مجازات تعزیری درجه سه و بالاتر
ث - جرایم سیاسی و مطبوعاتی
علاوه بر موارد مذکور اگر متهم تا پیش از صدور حکم قطعی مبتلا به جنون شود و جرم ارتکابی از جرائم حق الناسی بوده و شرایط اثبات جرم به نحوی باشد که متهم در فرض افاقه هم نتواند از خود دفاع کند در صورت عدم معرفی وکیل از سوی ولی یا قیم یا سرپرست قانونی متهم، صرف‌نظر از نوع جرم و میزان مجازات آن و صرف‌نظر از دادگاه صالح به رسیدگی، دادگاه برای متهم وکیل تسخیری تعیین میکند.
در غیر موارد مذکور، در مرحله رسیدگی در دادگاه (نه مرحله دادسرا)، در تمامی دادگاه‌ها اعم از کیفری یک، نظامی یک و انقلاب یا سایر دادگاه ها، درصورتی‌که متهم تمکن مالی نداشته و تا پایان اولین جلسه رسیدگی، از دادگاه تقاصای تعیین وکیل تسخیری کند، دادگاه برای وی وکیل تسخیری تعیین می کند.
نداشتن تمکن مالی:
بر اساس ماده ۳۴۷ قانون آیین دادرسی کیفری: «متهم می‌تواند تا پایان اولین جلسه رسیدگی از دادگاه تقاضا کند وکیلی برای او تعیین شود. دادگاه در صورت احراز عدم تمکن متقاضی، از بین وکلای حوزه قضائی و در صورت عدم امکان از نزدیکترین حوزه قضائی، برای متهم وکیل تعیین میکند.» همچنین در مورد بزه‌دیده تبصره همین ماده بیان می‌دارد: «هرگاه دادگاه حضور و دفاع وکیل را برای شخص بزه‌دیده فاقد تمکن مالی ضروری بداند، طبق مفاد این ماده اقدام میکند.»
بنابراین برای متهم صرف مشخص شدن عدم توانایی مالی برای انتخاب وکیل تسخیری کافی است، اما در مورد بزه‌دیده علاوه بر مشخص شدن ناتوانی مالی او، دادگاه باید ضرورت این امر را نیز احراز کند.
الزام به حضور وکیل در برخی جرایم خاص:
بر اساس ماده ۳۴۸ قانون آیین دادرسی کیفری: «در جرائم موضوع بندهای (الف)، (ب)، (پ) و (ت) ماده ۳۰۲ این قانون، جلسه رسیدگی بدون حضور وکیل متهم تشکیل نمی‌شود. چنانچه متهم، خود وکیل معرفی نکند یا وکیل او بدون اعلام عذر موجه در دادگاه حاضر نشود، تعیین وکیل تسخیری الزامی است و چنانچه وکیل تسخیری بدون اعلام عذر موجه در جلسه رسیدگی حاضر نشود، دادگاه ضمن عزل او، وکیل تسخیری دیگری تعیین میکند.»
به عبارت دیگر اگر جرم مورد رسیدگی در دادگاه کیفری یک، شامل جرائم موجب مجازات سلب حیات، حبس ابد و قطع عضو، جنایات عمدی علیه تمامیت جسمانی با میزان نصف دیه کامل یا بیش از آن، جرائم موجب مجازات تعزیری درجه سه و بالاتر باشد، حضور وکیل برای جلسه دادرسی ضروری است و در صورت تعیین نکردن و یا غیبت بدون عذر موجه، دادگاه اقدام به تعیین وکیل تسخیری خواهد کرد. علت این امر اهمیت و میزان مجازات سنگین چنین جرایمی است که حمایت از متهم را برای اجرای عدالت ضروری میکند.
همچنین در جرایم منافی عفت که مستقیم در دادگاه کیفری یک مطرح می‌شود نیز دادگاه درصورتی‌که متهم اقدام به معرفی وکیل نکند، ملزم به تعیین وکیل تسخیری است.
وکیل تسخیری در مرحله تحقیقات مقدماتی:
قبل از رسیدگی در دادگاه، شکایت فرد در دادسرا مطرح می شود تا تحقیقات لازم در خصوص آن به عمل آید. حال باید دید امکان بهره‌مندی از وکیل تسخیری در دادسرا وجود دارد یا خیر؟
ماده ۱۹۰ قانون آیین دادرسی کیفری در تبصره ۲ بیان میکند: «در جرائمی که مجازات آن سلب حیات یا حبس ابد است، چنانچه متهم اقدام به معرفی وکیل در مرحله تحقیقات مقدماتی ننماید، بازپرس برای وی وکیل تسخیری انتخاب میکند.» بنابراین در مرحله تحقیقات مقدماتی نیز در جرایمی که در تبصره آمده، دادگاه باید برای متهم اقدام به تعیین وکیل تسخیری کند.
وکیل تسخیری برای اطفال و نوجوانان:
بر اساس ماده ۴۱۵ قانون آیین دادرسی کیفری: «در جرایمی که رسیدگی به آنها در صلاحیت دادگاه کیفری یک است یا جرایمی که مستلزم پرداخت دیه یا ارش بیش از خمس دیه کامل است و در جرایم تعزیری درجه شش و بالاتر، دادسرا و یا دادگاه اطفال و نوجوانان به ولی یا سرپرست قانونی متهم ابلاغ می‌نماید که برای او وکیل تعیین کند. در صورت عدم تعیین وکیل یا عدم حضور وکیل بدون اعلام عذر موجه، در مرجع قضائی برای متهم وکیل تعیین می‌شود.
در جرائم تعزیری درجه هفت و هشت، ولی یا سرپرست قانونی طفل یا نوجوان می‌تواند خود از وی دفاع کند و یا وکیل تعیین نماید. نوجوان نیز می‌تواند از خود دفاع کند.»
وکیل تسخیری برای مجنون:
بر اساس تبصره ۲ ماده ۱۳ قانون آیین دادرسی کیفری، هرگاه مرتکب جرم پیش از صدور حکم قطعی، مبتلا به جنون شود، تا زمان افاقه، تعقیب و دادرسی متوقف می‌شود. مگر آن که در جرائم حق‌الناسی شرایط اثبات جرم به نحوی باشد که فرد مجنون یا فاقد هوشیاری در فرض هوشیاری نیز نتواند از خود رفع اتهام کند. در این‌صورت به ولی یا قیم یا سرپرست قانونی وی ابلاغ می‌شود که ظرف مهلت پنج روز نسبت به معرفی وکیل اقدام نماید. در صورت عدم معرفی، صرف‌نظر از نوع جرم ارتکابی و میزان مجازات آن، طبق مقررات برای وی وکیل تسخیری تعیین می‌شود و تعقیب و دادرسی ادامه می‌یابد.
