وبلاگ دانش حقوقی
» اعسار چیست ؟
معنای اعسار:
اعسار به معنای عدم توانایی یک شخص یا شرکت در پرداخت بدهی‌ها یا اقساط مالی خود به موقع است. این موضوع معمولاً به دلیل مشکلات مالی، اقتصادی یا موارد دیگری ممکن است رخ دهد که باعث می‌شود شخص یا شرکت نتوانند بدهی‌های خود را به موقع پرداخت کنند.به سخنی دیگر اِعسار به وضعیت فرد غیر تاجری گفته می‌شود که به دلیل عدم دسترسی به مال خود یا کافی نبودن دارایی، قدرت پرداخت دیون یا هزینه دادرسی خود را نداشته باشد. در واقع اعسار یعنی فرد از نظر مالی در شرایطی باشد که توانایی پرداخت بدهی خود را ندارد؛ برای مثال زنی که از شوهرش بابت عدم پرداخت مهریه شکایت می کند و مرد ادعا می کند که نمی تواند مهریه را بپردازد، این فرد می تواند در صورت داشتن شرایط به خصوصی، ادعا کند که معسر است و وضعیت مالی او به گونه ای است که قادر به پرداخت هزینه محکوم شده نیست.
ماده 504 قانون آیین دادرسی مدنی شخص معسر را این گونه تعریف می کند: "معسر از هزینه دادرسی کسی است که به واسطه عدم کفایت دارایی یا عدم دسترسی به مال خود به طور موقت قادر به تادیه آن نیست".
انواع اعسار:
اعسار از پرداخت هزینه دادرسی:
هزینه دادرسی به هزینه هایی گفته می شود که برای رسیدگی قضایی از طرفین پرونده گرفته می شود. هر شخص که خواهان دعوی یا تجدید نظرخواه باشد ، ابتدا باید هزینه دادرسی را پرداخت نماید و در صورتی که بتواند حق خود را اثبات کند ، نهایتا طرف مقابل محکوم به پرداخت هزینه دادرسی می شود. اعسار از هزینه دادرسی به معنای عدم توانایی در پرداخت هزینه دادرسی است. در این‌صورت فرد می‌تواند به دادگاه دادخواست اعسار بدهد. در اینجا فرد دادخواست‌دهنده ادعا می کند که از تادیه هزینه دادرسی دعوایی که طرح کرده عاجز است. این دادخواست ممکن است در مرحله بدوی، واخواهی یا تجدیدنظر باشد. در واقع اعسار نسبت به هزینه دادرسی راهی است که قانون آن را جهت حمایت از افراد معسر قرار داده است. زیرا در غیر این صورت حق افراد بی شماری به جهت عدم تمکن مالی به منظور طرح دعوی و احقاق حق خویش زائل می گردد.
این دعوی می‌تواند به موجب دادخواست جداگانه یا ضمن دادخواست نخستین یا تجدید نظر یا فرجام مطرح شود. در این باره ماده ۵۰۵ قانون آیین دادرسی مدنی چنین بیان میکند: «ادعای اعسار از پرداخت هزینه دادرسی ضمن درخواست نخستین یا تجدیدنظر یا فرجام مطرح خواهد شد. طرح این ادعا به موجب دادخواست جداگانه نیز ممکن است. اظهار نظر در مورد اعسار از هزینه تجدید نظرخواهی و یا فرجام خواهی با دادگاهی می باشد که رای مورد درخواست تجدید نظر و یا فرجام را صادر نموده است.»
مطلب مرتبط
چگونه بهترین وکیل برای پرونده خود را پیدا کنیم؟در صورتیکه دادگاه ادعای ناتوانی در پرداخت هزینه دادرسی را بپذیرد ، وارد رسیدگی به خواسته اصلی دعوی می شود و در صورتی که آن را نپذیرد ، بدون وارد شدن به خواسته اصلی ، دادخواست را رد می کند و در این صورت ،مدعی اعسار می تواند نسبت به رد شدن ادعای اعسار، تجدیدنظرخواهی کند. در صورتی که دادگاه تجدیدنظر هم رای به رد اعسار داد (تائید حکم بدوی) پرونده به دادگاه بدوی برمی گردد .
ممکن است اعسار از پرداخت هزینه دادرسی فقط نسبت به بخشی از هزینه دادرسی پذیرفته شود؛ به عنوان مثال خواهان دعوی از پرداخت نیمی از هزینه دادرسی معاف شود و می بایست نیم دیگر را واریز نماید.
اعسار از پرداخت محکوم به:
در صورتی که بدهکار به موجب سند رسمی و یا حکم قطعی، متعهد به پرداخت مبلغی به طلبکار باشد و امکان پرداخت یک باره آن را نداشته باشد، می تواند دادخواست اعسار از پرداخت محکوم به بدهد. در صورت اثبات اعسار دادگاه حکم به پرداخت قسطی مبلغ می دهد . دادگاه معمولا با توجه به توان مالی بدهکار (که اعسارش اثبات شده است) بخشی از مبلغ را به عنوان پیش پرداخت و مبلغ مشخصی را هر ماه یا هر چند ماه یک بار تعیین میکند .اعسار از پرداخت محکوم‌به، به معنای نداشتن مالی به جز مستثنیات دین یا عدم دسترسی به مال به منظور پرداخت مبلغی است که مورد حکم دادگاه قرار گرفته است. بنابراین فرد ناتوان از اجرای حکم مذکور است. در این مواقع افراد می‌توانند باتقدیم دادخواست اعسار ادعا کنند که از تادیه وجه یا مالی که به آن محکوم شده اند، عاجز هستند و تقاضای مهلت یا تقسیط کنند.
نوع دیگری از اعسار، اعسار مطلق و نسبی است.اعسار مطلق عبارت است از اینکه شخص معسر به هیچ وجه نمی تواند محکوم‌به یا هزینه دادرسی را پرداخت کند حتی به صورت اقساط. منظور از اعسار نسبی اعساری است که در آن شخص نمی تواند محکوم به یا هزینه دادرسی را یکجا پرداخت کند، اما توانایی پرداخت آن را به صورت اقساط دارد یا زمانی که به طور موقت به اموال خود دسترسی ندارد. مانند زمانی که مال فرد معسر از در رهن بانک است و امکان فروش وجود ندارد.
مهلت دادخواست اعسار چه قدر است؟
به موجب ماده ۳ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی بدهکار می تواند ظرف ۳۰ روز از تاریخ ابلاغ اجرائیه ، ادعای عدم توان پرداخت به صورت یکجا نماید (دادخواست اعسار ثبت نماید) . باید توجه کرد که مبدا آغاز این ۳۰ روز از ابلاغ اجرائیه است نه صدور یا ابلاغ رای قطعی. اگر ظرف این مدت دعوی اعسار طرح نشد ، طلبکار می‌تواند در خواست صدور دستور جلب بدهکار را از دادگاه بخواهد.
